"6 yaş ve üzeri çocuk kitapları için sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde bir örnek uygulama"

Yazar: Ayşegül Kuşçuoğlu

Grafik Ana Sanat Dalı Yüksek Lisans Tezi

Danışman: Prof. Dr. Nadire Şule Atılgan

Tez Özeti: Sürdürülebilirlik son zamanlarda dünyada ve ülkemizde sıkça gündeme gelen bir konudur. Dünyanın sınırları, gelecek nesilleri de kapsayan sürdürülebilir bir yaşam düşüncesi giderek önem kazanmıştır. 1970'lerden beri Dünyada ve Türkiye'de sürdürülebilirlik ve çevre eğitimi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Ancak bu konu uluslararası işbirliği ve hükümetler düzeyinde yürütülmeye çalışılsa da toplumda ortak bir kültüre dönüşmesi gerekmektedir. Dünyanın artan nüfusu ve tüketim gücü düşünüldüğünde insanoğlunun bireysel olarak konuya duyarlı bir yaklaşımda bulunması ve yaşam şeklini bu temeller üzerine oturtması gerekmektedir. Bu bağlamda çocukları da yaşadığımız çevreden ve toplumdan kopuk kabul edemeyiz. Bu çalışmada, sürdürülebilirlik kapsamındaki konulardan yola çıkılarak, resimli çocuk kitapları aracılığıyla çocukların da bu sürece dahil edilmesi hem çevresini tanıması hem de çevresel konulara duyarlılık geliştirecek bilgiye ulaşmasını sağlayacak kitaplar tasarlamak amaçlanmaktadır. "Okuma zevkini; ister yetişkin ister çocuk olsun sosyo-ekonomik çevre ve kültürel faktörler belirler. Çocuklar zihinsel, bedensel, çevresel vb. ihtiyaçları doğrultusunda bir okuma kültürü geliştirme eğilimindedirler" (Yavuzer, 2018, s.190). Sürdürülebilirlik kavramı da sosyal, ekonomik ve çevresel anlamda toplumları etkileyen en önemli konuların başında gelmektedir. Çalışmanın birinci bölümünde sürdürülebilirlik kavramının gelişim süreci, tanımı, önemi ve değeri araştırılmıştır. Sürdürülebilirliğin önemi ve değeri başlığı altında dünyanın sınırları ve çevresel sorunlar, yenilenebilir enerji, geri dönüşüm ve sosyal kapsayıcılık konuları incelenmiştir. Dünyada ve Türkiye'de Sürdürülebilirlik ve Çevre eğitimi konularına değinilmiştir. Sürdürülebilir toplum yaratmak için çevre eğitiminin önemi, çocuklar ve çevre ilişkisi, ekolojik okur yazarlık başlıkları altında incelenmiştir. İkinci bölümde, çocukların bakış açısını anlamak ve hikaye kurgularken çocuklarla daha sağlıklı bir iletişim dili geliştirebilmek amacıyla bir hedef kitle belirlenmiş ve bu yaş grubundaki çocukların gelişimsel özellikleri detaylı bir biçimde incelenmiştir. Çocuk edebiyatında hikaye anlatımı başlığı altında konu, karakter yaratma, olay örgüsü, dil ve anlatım, ileti (ana fikir) gibi ana unsurların resimli çocuk kitaplarında nasıl olması gerektiği ile ilgili araştırmalar yapılmıştır. 4-6 yaş dönemi çocuklar okul öncesi dönem olduğundan çocuk kitaplarında hikaye anlatımının edebi açıdan olduğu kadar resimleme ve görsel bir dil oluşturma açısından da önemli olduğu düşünülerek karakter geliştirme, tipografi, renk ve kullanılan teknikler, sayfa tasarımı gibi belli başlı unsurlar ele alınmıştır. Bir sonraki başlıkta ise çocuk kitaplarında ekolojik ayak izi kapsamında ele alınabilecek konular araştırılmıştır. Bunlar sürdürülebilirlik ile ilgili çocukların farkındalığını artırabilecek; karbon ayak izi, su ayak izi, gıda tüketimi, yenilenebilir enerji, geri dönüşüm ve nesnelerin yeniden kullanımıyla ilgili konulardan oluşmaktadır. Çalışmanın üçüncü bölümünde çocuk kitaplarında değerlendirme ölçütleri üzerine araştırma yapılmış ve buna göre sürdürülebilirlik kavramı üzerine farklı yayınevleri tarafından yayımlanmış kitaplar incelenmiştir. Seçilen kitaplar; ele alınan konular, edebi açıdan ve görsel anlatım dili bakımından daha önceki bölümlerde yapılan kuramsal çalışmalar doğrultusunda ele alınmıştır. Dördüncü ve son bölümünde sürdürülebilirlik kapsamında yenilenebilir enerji ve geri dönüşüm konuları seçilerek hikaye oluşturulmuş ve "Ece'nin Balon Yolculuğu" isimli kitap uygulaması tasarlanmıştır. Hikaye anlatımı, resimleme ve bütün olarak kitabın oluşum aşamaları incelenmektedir.