Danışman: Prof. Dr. Cenk Güray

Yazar: Duygu Güvener

Geleneksel Türk Müzikleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi

Tez Özeti: 

Halk şarkılarının derleme çalışmaları, on dokuzuncu yüzyılda Osmanlıda ve Avrupa’da yükselen Ulusalcılık ve Batılılaşma hareketiyle yakından ilgilidir. Besteci, şarkıcı, derlemeci, öğretmen, koro şefi ve din adamı Gomidas Vartabed, on dokuzuncu yüzyılın sonunda Anadolu’da halk ezgilerini derleyen ilk müzik araştırmacısıdır. Gomidas’ın müzik araştırmaları on dokuzuncu yüzyılda başlayan folklor hareketini ve müzik anlayışını yansıtması açısından önemlidir. Ermeni ulusal müziğinin kurucusu kabul edilen Gomidas’ın Ermeni müziğinin yanında Anadolu’da yaşayan farklı halkların kültürel mirasını ortaya çıkarmak için yaptığı çalışmaların büyük bir gayret sonucu ortaya konulduğu anlaşılmaktadır. Anadolu müzik tarihinde yapılmış bu en eski yazılı derleme çalışmasıyla Gomidas’ı etnomüzikoloji disiplini açısından bir öncü olarak görmek mümkündür.

Bu çalışmada, Gomidas Vartabed’in Türkçe, Kürtçe, Ermenice Derlemelerin yer aldığı derleme kitabından seçilmiş parçalar, makamsal özellikleri açısından incelenmiştir.

Çalışmanın ilk bölümünde Anadolu Ermenilerine dair tarihsel süreç, Hıristiyanlıkla tanışmaları, Ermeni dini müziği ve Kilise müziğinde Batılılaşma etkileri, müzik gelenekleri, Âşıklık geleneği ile ilişkisi hakkında bilgi verilmiştir.

İkinci bölümde Gomidas’ın hayatı, besteci ve derlemeci yönlerine bakış, müzik eğitimi,  derleme çalışmaları, Ermeni geleneksel müziği ve milliyetçilikle ilişkisi, folklor hareketindeki yeri üzerinde durulmuştur.

Son bölümde Gomidas’ın 14. Cilt 6. Kitap olarak numaralandırılmış derleme çalışmasındaki eserler, “ezgi çekirdeği” temelli makam analizi ile incelenmiştir. Analiz edilecek eserler, ezgi hareketlerine uygun olarak tespit edilen makam ailesine uyumlu bir tercihle yeniden yazılmış, ezgi çekirdekleri ortaya konmuştur.