Yazar:Pelin Nane
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Emre Demirel

İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi

Tez özeti: Mekân maddi ve tinsel bir bütünlüktür. Biçimsel ifadenin yetkinliği kadar önemli olan tinsel ifade mekânın hissedilen, ölçülemeyen ve duyumsanan boyutudur. Modernizm ile birlikte dünyayı algılama ve anlamlandırma deneyimsellikten deneyselliğe doğru yön değiştirirken mekânın tinsel ve duyusal boyutu göz ardı edilebilen yanı olmuştur. Görsel kültürün etkisiyle imaj ve tüketim kavramları üzerinden anlamlanmaya başlayan mekân, sadece bakılmak ve görülmek adına, sınırları için var olmaya başlar. Anlatısal ve öznel değerlerinden uzaklaşarak, insanla en derin temas noktasını kaybeden mekânın bir anlamda fenomenolojik boyutundan da uzaklaştığı söylenebilir. Peki, bu kopuş modernizm için kapanamayacak bir durum, poetik ifade ise tümden yitirilmiş bir olgu mudur? Birinci bölüm tüm bu sorular etrafında şekillenen çalışmanın konusuna ve bu konunun nasıl ele alınacağına ilişkindir. İkinci bölüm mekânın algılanmasında modernitenin neyi değiştirdiği sorusu üzerine odaklanır. Zaman ve mekân kavramlarının nesnel ve rasyonel bir bakışla ele alınmasının insan-mekân ilişkilerine etkisi incelenmiştir. Nesnelleşme, nesneleşme ve rasyonelleşme üzerinden mekânın fenomenolojik boyutuna uzaklaştığı vurgulanmıştır. Bu bölümün sonunda moderniteyi var eden ve modernitenin var ettiği kavramlar üzerinden bir kavram haritası oluşturulmuştur. Fenomenolojik boyutuna uzaklaşarak poetik ifadesini yitiren mekân modernite deneyiminde bu kopuşu sorgulamış mıdır? Üçüncü bölüm bu sorgulamalardan oluşur. Mekânı fenomenolojik bir bakış açısıyla ele alan Martin Heidegger, M. Merleau-Ponty, C. Norberg-Schulz ve Juhani Pallasma'nın söylemleri bir önceki bölümde oluşturulan kavram haritası ile ilişkilendirilerek incelenmiştir. İncelenen söylemlerin ortak vurgusu olan poetiklik fenomenolojik boyutuna uzaklaşan mekân için bir yaklaşım önerebilir mi? Bu soru üzerinden poetik bir mekân pratiğinin ne olabileceği dördüncü bölümün kapsamını oluşturmuştur. Önce inşanın poetikası başlığı altında inşa eyleminin poetik yanı sorgulanmıştır. Bu sorgulamada poetik teriminin açılımları ile poetika ve mekân üzerine yazılmış olan Gaston Bachelar'ın Mekânın Poetikası çalışması üzerinden poetiklik yeniden tanımlanmaya çalışılmıştır. Tüm bu kuramsal tartışma ise poetikanın inşası başlığı altında Meclis Cami örneği üzerinden mekânda poetikliğin inşasına dair bir okuma denemesi ile devam etmiştir. Modern mimarlığa ait yapının poetik ile olan ilişkisi mekânsal deneyim üzerinden tartışmaya açılmıştır. Sonuç bölümü ise poetikliğin mekânsal karşılığı üzerine genel bir değerlendirme ve tartışmaya ayrılmıştır.