Yazar: Şükran Büşra Ümütlü

İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi

Danışman: Prof. Bilge Sayıl Onaran

Tez Özeti: Teknolojik atılımlar, günlük yaşamın her noktasına yansıyarak toplumun yaşayış biçimine dolayısıyla mekanlara etki etmektedir. İnsan, kullanıcısı olduğu her mekanı donatıyı ve ürünü etkileyerek modern yaşamın gereksinimleri doğrultusunda tasarımlar ortaya koymaktadır. Günümüz teknolojisinin kapsadığı akıllı ürün ve malzemelerin temelinde modern yaşam gereksinimleri yatmaktadır. Akıllı malzeme ve ürün teknolojisi her ne kadar son on yılda popülerlik göstermiş olsa da aslında bu teknolojinin başlangıç noktası materyal bilimi üzerine 1960'lı yıllarda yapılan çalışmalara kadar dayanmaktadır. Bu çalışmalar malzeme bilimi adına çok aşama kaydedilmesini dolayısıyla bugün bilinen teknolojik karmaşık veya basit akıllı ürünlerin tasarımlarında kullanımını sağlamıştır. Araştırmalar, malzemelerin bulunduğu ortamla, kullanıcıyla veya herhangi bir uyaranla etkileşimini incelemiş ve bu uyaranlara tepki veren farklı yapıda akıllı materyallerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Akıllı malzemeler çok farklı uyaranlara tepki verebilecek türde gelişmiştir. Bu malzemelerden belirli türlerde olanlar, akıllı sistemler için algılayıcı ve dönüştürücü ara malzeme olarak kullanılabilmektedir. Akıllı ürünler, bahsi geçen akıllı malzeme ve sistemlerin bir dizi programlama ve tasarım dahilinde çalıştırılması ile geliştirilmiştir. Her mekân, yaşamın getirdiği bu modern teknolojiden etkilenerek biçimlenmektedir. Kent mekanı da kullanıcısının gelişen bu yeni teknolojik gereksinim ve yaşayışına yanıt verebilir, bu anlamda kullanıcının kent içerisinde daha konforlu olmasını ve kullanıcısını çevreye daha duyarlı bir biçimde yaklaşması adına teşvik edebilir. Bu bağlamda modern bir kent yaşamının gereksinimleri, akıllı sistemlerle tasarlanan akıllı kent mobilyaları ile sağlanabilmektedir. Bu çalışmanın amacı, akıllı malzeme ve sistemlerin türlerini kullanıldığı ürün örnekleri üzerinden inceleyerek, kentsel mekanlarda kullanımı üzerine akıllı bir kent donatısı önerisi geliştirerek, bu bağlamda kullanıcı-tasarım-tasarımcı arasındaki etkileşimde, temel düzeyde kurulabilen bir akıllı kent donatısı ile tasarımın gelişmesi, akıllı kent donatısı kullanım farkındalığı ve kentsel mekân ölçeğinde kullanıcıda çevresel yaklaşım anlamında bir bilinç oluşturmaktır. Çalışmanın birinci bölümünde, tez çalışmasının amacı, konuya yaklaşım, kapsam ve yöntem aktarılmıştır. İkinci bölümde, donatı kavramı tanımlanmış, donatı ve mobilyanın farkı üzerinde durulmuş, kentsel donatı tanımı ve türleri örneklerle incelenmiştir. Üçüncü bölümde, akıllı malzeme ve sistemler tanımlanarak sınıflandırılmıştır. Akıllı malzeme ve sistem türleri kullanım örnekleriyle incelenerek aktarılmıştır. Dördüncü bölümde, tez çalışması kapsamında öneri olarak tasarlanan akıllı kent donatı uygulamasının, konumu, barındırdığı akıllı sistem modülü, çalışma biçimi ve tasarım özellikleri görselleştirmelerle verilmiştir. Tasarımın kullanım biçimi, uygulama hedefleri ve yaklaşım biçimleri anlatılmıştır. Tez çalışmasının sonucunda yapılan literatür incelemeleri ve çalışma kapsamında önerilen tasarımın, kentsel mekân içerisinde ve tasarımda kullanıcıyla etkileşiminin kent yaşamı bağlamında oluşturabileceği katkıya değinilmiştir.