Yazar: Dilara Tüfekçioğlu

İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı Doktora Tezi

Danışman: Prof. Dr. Meltem Yılmaz

Tez Özeti: Dünyada, son iki yüz yıldır yaşanan yenilik ve gelişmeler, birçok problemi de beraberinde getirmektedir. Günümüzde, bu küresel problemlerin olumsuz etkilerinin en aza indirilebilmesi için yoğun çalışmalar yürütülmektedir. Atık, sosyal, ekonomik ve özellikle çevresel boyutlarıyla yaşamın devamlılığını tehdit eden en büyük küresel problemlerden biridir. Bu bağlamda, bu tez çalışması, küresel atık problemine, yerel ölçekte, mimari bir çözüm arayışıdır. Çalışmanın odağı, artık-fire-hatalı üretim olarak adlandırılan endüstriyel üretim atıklarıdır. Çalışma; üreticisi tarafından atılmadığı sürece atık olarak kabul edilmeyen, ancak kullanılmadığı sürece de atıl kalan bu malzemelerin, aslında, "gizli atık" olduğunun, kısaca, fark edilmeyenin vurgulanması üzerine kuruludur. Diğer yandan, günümüz tüketim toplumunda hızla büyüyen inşaat endüstrisindeki arz-talep döngüsü, sürekli üretim ve tüketimi tetiklemekte, bu durum, kullanılabilir durumdaki birçok malzemenin de atık olarak değerlendirilmesine neden olmaktadır. Tüm bu kaynak israfı ve ekonomik kaybın yanında, toplumun belli bir kesimi, temel haklardan yoksun yaşamakta ya da yaşamsal olana ulaşmada zorluk çekmektedir. Tam bu noktada; bu çalışma, yapıda kullanılabilecek türdeki atık-artık-fire malzemelerin, ekonomik açıdan daha olumsuz koşullara sahip, dezavantajlı bölgeler başta olmak üzere, ihtiyaç duyulan her bölgede, temel mekânsal gereksinimleri karşılayacak veya olanakları iyileştirecek şekilde kullanılmasını hedeflemekte ve bu doğrultuda, bir sistem ve model önerisi sunmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde; atıkla ilişkili kavram tanımlarına, atık sınıflandırmalarına, atık yönetimi ve değerleme yöntemlerine, ayrıca, bireysel atık algısını ortaya koyan bir araştırmaya yer verilmiştir. Bu bölümde; çalışmanın hedefi doğrultusunda, atığın, mimari/içmimari tasarım bağlamında kullanımına yönelik bir atık sınıflandırması önerilmiş ve alan çalışmasında da kullanılacak olan, bu sınıflandırmadaki atık grupları, detaylandırılmıştır. İkinci bölümde; alan çalışmasında kullanılmak üzere, belirlenen atıklara ilişkin sağlıklı verilere ulaşılamadığından; tüm atık türlerine ilişkin, teorik (uygulama) ve sayısal verilere yer verilmiştir. Veriler; Dünya genelinde ve Avrupa ölçeğinde Türkiye'nin ve Türkiye'de Ankara'nın atık durumunu ortaya koymak adına, Küresel Bağlam - Avrupa Birliği Bağlamı - Türkiye Bağlamı ve Ankara Bağlamı şeklinde aktarılmıştır. Genelden özele geniş bir perspektif sunan veriler; atık modelleri ve uygulamaları bağlamında, Türkiye ve Ankara için rehber olacak niteliktedir. Diğer yandan bu bölümde ortaya konan, Türkiye ve Ankara özelindeki veri eksiklikleri, alan çalışmasında sunulan sistem önerisinin altlığını oluşturmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünde; birinci bölümde sunulan sınıflandırma önerisine bağlı kalarak, yapıda kullanılabilecek türde atık malzemelerle tasarlanmış ve inşa edilmiş uygulama örneklerine, üç başlık altında yer verilmiştir. Özgün Alan çalışmasının detaylandırıldığı dördüncü bölümde; çalışmanın içeriğine, metodolojisine, araştırma bulgularına ve bunların sonucunda ortaya konan sistem ve model önerisine yer verilmiştir. Yöntem bölümünde; Ankara özelinde yapılan araştırmada nasıl bir yol izlendiği, araştırmanın örneklem seçimi, veri elde etme süreci aktarılmıştır. Bulgular bölümünde; üreticilerle yapılan görüşmelerin içeriklerine, bu görüşmelerde elde edilen atık-artık-fire malzeme bulgularına yer verilmiştir. Ayrıca, Ankara'nın bilinen iki ikici el satış noktasında yapılan araştırma sonucu elde edilen bulgulara da kısaca bu bölümde, detaylıca ekte yer verilmiştir. Elde edilen bulgulara dayanarak; atık-artık-fire malzemelerin toplanması, yönetilmesi ve kullanılmasına yönelik özelden genele uyarlanabilecek bir sistem ve model önerisi geliştirilmiştir. Sonuçta; önerilen sistem aracılığıyla elde edilen atık-artık-fire malzemelerle; köy, kırsal, kasaba veya kent fark etmeksizin, ihtiyaç duyulan her bölgede, insanların mekânsal gereksinimlerini karşılayacak, çok amaçlı, sosyal, esnek, düşük maliyetli bir örnek yapı ortaya konmuştur. Örnek yapı; kısıtları, olanakları, alternatifleri, sosyal, ekonomik ve çevresel faydaları ile birlikte disiplinler arası platformda tartışmaya sunulmuştur.