Hacettepe Üniversitesi

Tez özeti: Hastaların iyileşme umuduyla geldikleri mekanlar olan sağlık yapıları, tasarımıyla hastaların iyileşmelerini geciktirme ya da iyileşmesine katkıda bulunma niteliğine sahiptir. Yeni sağlık yapıları tasarlanırken sadece tıbbi gerekler açısından iyi tasarlanmış bir yapı değil aynı zamanda mimari tasarım yoluyla iyileşme sürecini destekleyen mekanlar yaratılmaya çalışılmaktadır. Bu yaklaşımla, 21.yüzyıl tasarım anlayışlarından olan 'İyileştiren Mimarlık' anlayışı; hastalıkları önlemeye yardımcı, iyileşme sürecini hızlandıran, tıbbi uygulamalara destek olabilecek güçte mekanların tasarlanması süreci olarak ortaya çıkmıştır. Dünyada birçok ülkede iyileştiren mekan tasarımı yaklaşımı büyük bir ilgi görmüş ve yeni yapılarda uygulanmaya başlanmıştır. İyileştiren mekan tasarımı yaklaşımının kişilerin bilinçaltına hitap ederek iyileşmelerine ve iyi olma hallerine etki etmesi, duygu, düşünce ve davranışlarında bilinçaltı sapmalar yaşayan akıl ve ruh hastalığı olan bireyler üzerinde nasıl bir etkisi olacağı sorusunu gündeme getirmektedir. İnsan psikolojisi ve bilinçaltıyla birebir etkileşimde olan akıl ve ruh hastalıkları, hastanın içerisinde bulunduğu ortamdan ve sosyal ilişkilerinden doğrudan etkilenmekte ve onların duygu ve ruh hali değişimlerini ve dolayısıyla iyileşme sürecini olumlu ya da olumsuz etkilemektedir. Bu hastaların tedavi gördükleri alanların hastalıklarına olan etkisi nedeniyle tedavi mekanlarının tasarımı önem arz etmektedir. Mekan tasarımı kişilerin algılarına hitap edip onları psikolojik olarak etkilediği ve iyileşmelerine katkıda bulunduğu için özellikle psikiyatri hastanelerinde mekanın iyileştirici etkisini arttırmaya yönelik yapılmış tasarımların daha etkili olacağı düşünülmektedir. Bu durum göz önüne alındığında, bir psikiyatri hastanesinin akıl ve ruh hastalığı olan bireylerin iyileşme sürecine katkıda bulunmak için mekan tasarımında dikkat edilmesi gereken belli tasarım kriterleri ortaya çıkmaktadır. İyileştiren mekan yaklaşımında yer alan tasarım kriterlerinin bu vizyona katkıda bulunan, hastaların iyileşme sürecine ve hatta iyi olma halinin sürmesine destek olan en uygun kriterler olduğu analiz edilmiştir. Son yıllarda özellikle Avrupa'da İsveç, Norveç, Finlandiya ve Danimarka'dan oluşan İskandinav ülkelerinde bu fikrin savunulduğu ve yeni yapılarda uygulandığı görülmektedir. Bu nedenle bu tez çalışmasında Avrupa'daki akıl ve ruh sağlığı hastaneleri ağırlıklı olarak ele alınmış ve içerik kısmında da bu detaylandırılmıştır. İyileştiren mekan tasarımı yaklaşımına göre tasarlanmış psikiyatri hastanesi olması yönüyle örnek niteliği teşkil eden ve bu niteliğiyle akıl sağlığı tasarımları alanında 'Avrupa Sağlık ve Tasarım Ödülü' almış olan Danimarka Vejle Psikiyatri Hastanesi seçilmiş ve bu tez çalışmasında Vejle Psikiyatri Hastanesi, iyileştiren mekan tasarımı kriterleri kapsamında incelenmiştir. Araştırmada ana hedef, iyileştiren mekan tasarımı faktörlerinin psikiyatri hastanesi tasarımında akılsal ve ruhsal olarak iyileşmeye etkisini analiz etmektir.