Danışman: Doç. Elif Ergen
Yazar: Fatma Zehra Saran

Grafik Anasanat Dalı Yüksek Lisans Tezi

Tez Özeti: 

Mekânlar; anılar, kültürler, aidiyet ve benlik duyguları üzerine çeşitli kodlar taşır. Çocukluktan yetişkinliğe mekân ile ilgili deneyimlerimiz, benliğimizi ve geçmişimizi şekillendiren en önemli etmenlerdendir. Resimli çocuk kitaplarındaki mekânlar ve arka plan ögeleriyse, gerçek dünyada algıladıklarımızın iki boyutlu yansımaları niteliğindedir. Türüne, stiline ve algısal odaklarına göre benzerlik oranları değişse de resimli kitaplar referanslarını gerçek dünyadan alır. Bu referansların işleniş biçimleri, çocuğun algısal gelişiminde büyük rol oynar.

Algı, psikolojinin ve özellikle bilişsel psikolojinin kapsamlı bir konusudur ve çok sayıda farklı teoriyi barındırmaktadır. Bu tezde, bir çocuk kitabı çizerinin mekân algısıyla ilgili olarak ihtiyaç duyacağı teorik bilginin genel bir çerçevede sunulması ve mekân üretimiyle ilgili kısımların da olabildiğince özsel bir biçimde aktarılması hedeflenmiştir. İlk bölümde, resimli çocuk kitaplarının tanımı ve mekânsal bir odakta tarihi gelişimi ele alınmıştır. Ülkemizdeki duruma da ışık tutması amacıyla, ayrı bir başlıkta gelişimin Türkiye’deki seyrine yer verilmiştir.

İkinci bölümde, çocuğun mekân algısı üzerinde durulmuştur. Bu doğrultuda, öncelikle mekân kavramına değinilmiş; çeşitli tanım ve perspektifler sunulmuştur. Ardından çocuklara yönelik mekânlar, son dönemlerde bu mekânların nasıl bir dönüşüm geçirdiği ve bunların sonuçları incelenmiştir. Böylece çocuk nezdinde mekânın nasıl tanımlandığını ortaya koymak amaçlanmıştır. İkinci bölümün ikinci kısmında ise; algı kavramı ve kuramlarına kısaca değinildikten sonra, çocuklarda mekân algısının gelişimi üzerine yaş gruplarına göre veriler ortaya konmuştur.

Üçüncü bölümde, ikinci bölümdeki verilerden de yararlanmak suretiyle, özel olarak çocuk kitaplarında mekân algısı konusu işlenmiştir. Bu kapsamda, mekân öncelikle kurgusal olarak irdelenmiş ve çocuk kitaplarındaki işlevi gösterilmiştir. Daha sonra, resimli çocuk kitaplarındaki tasarım ögelerinin mekân algısına etkileri çeşitli örneklerle ele alınmıştır. Son olarak, çocuk kitaplarında mekânın algılanması açısından yeni yaklaşımlar sunan üç boyutlu hareketli kitaplara yer verilmiş ve her biri için özgün örnekler incelenmiştir.

Dördüncü ve son bölümde ise, tezin uygulama çalışması kapsamında hazırlanan “Beren ile Mırmır’ın Halı Macerası” isimli resimli kitap üzerine bir inceleme yapılmıştır. Türk halı ve kilim motifleri çevresinde tasarlanan öykü ve resimleme aşamaları ayrıntılı olarak irdelenmiş, çocukların mekân algısına ve mekân kurgulama becerilerine katkı sağlayacak bir çalışma ortaya koymak hedeflenmiştir.