Yazar:Segah Beste Öner
Danışman: Prof. Mümtaz Demirkalp

Heykel Ana Sanat Dalı Yüksek Lisans Tezi

Tez Özeti: 'Sanat Eseri Olarak Mekan; Sanatta Alternatif Barınak Üretimleri' adlı bu raporda, mekan kavramının neliği, mekanın toplumlar ve kültürler üzerindeki değiştirici ve dönüştürücü etkisi tartışılmış ve mekanın kültürleri, kültürlerin ise mekanı biçimleme yolculuğuna sanatsal bir çerçeveden yaklaşılmıştır. Bu bağlamda üretilen alternatif mekan üretimlerinin toplumlar ve kültürler üzerindeki etkisi uygulamalarla araştırılmış ve irdelenmiştir. Mekan kavramı, var olan her şeye içkin bir kavramdır. Mekan, canlılığın başlaması ve gelişmesi için her zaman bir başlangıç noktası olarak görünmektedir. Her canlı, bulunduğu mekana adapte olarak, o mekanın coğrafi özelliklerine göre bir yaşama biçimi geliştirmiştir ve bu sayede canlılık, günümüzdeki çeşitliliğine kavuşmuştur. Mekanın, içinde barındırdığı canlıları değiştirdiği ve biçimlendirdiği doğruysa da, bu tek taraflı bir ilişki değildir. Mekan canlıyı değiştirirken, canlı da yaşadığı mekanı değiştirmeye, biçimlendirmeye başlar; böylece hem mekanı inşa eden birey ve o bireyin dahil olduğu toplum, hem de inşa edilen mekan süreğen bir değişimi barındıran bir ilişki içinde olurlar. Tüm canlılık gibi, insanlık tarihi de bu ilişki sonucunda oluşmuştur. İlk başta mağaralarda mesken tutan insanlar zamanla göçebe bir hayata, ardından da yerleşik hayata geçmiş ve tüm bu değişimleri, yaşadıkları mekanların gereklilikleri doğrultusunda gerçekleştirmişlerdir. Bu karşılıklı ilişki sonucunda ise toplumsal ve kültürel farklar, çeşitlilikler ortaya çıkmıştır. Raporun ilk bölümünde, mekan kavramı, kültürü biçimleyen bir kavram olarak irdelenmiş, birey/toplum ve yaşadığı mekan arasındaki benzerlikler tartışılmıştır. Mekan kavramına, bireyin dünya üzerindeki yansıması olması durumu üzerinden yaklaşılarak, dünyaya gelen bireyin mekan ile olan ilişkisi, mekan inşa etme eyleminin nedenleri, sonuçları ve bu durumun kültür üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Bu araştırma için spesifik olarak 'ev' kavramı üzerinde durulmuş, köy evleri ve büyük şehirlerdeki konutlar arasındaki farklılıklar araştırılmıştır. Nüfusun artması sebebiyle gün geçtikçe büyüyen şehirlerde, bireysel alanların da daralması ve düşsel alanların azalmasının toplumu ve kültürü nasıl etkileyeceği ve toplumun, fiziksel işlevi olmayan ancak düşsel bir işlev barındıran bir nesneyi nasıl kabul edeceğine, kültüründe nereye koyacağına dair sorular sorulmuş, bu sorular birkaç örnek üzerinden irdelenmiştir. İkinci bölümde, 'praksis olarak mekan' önerisi, felsefi ve sanatsal yönden açımlanmış, insan-doğa, mekan-sanat kavramları diyalektik bir ilişki içinde irdelenmiştir. Herkesin ulaşabileceği ve dahil olabileceği bir sanat yaklaşımı önerisi ortaya atılmış ve bu tarz bir sanat yaklaşımını gerçekleştirebilmek için kullanılabilecek yöntemler, çeşitli sanatçıların çalışmalarından alınan örneklerle araştırılmıştır. Son olarak, her biri başka bir kamusal alanda üretilen alternatif mekan uygulamaları denenmiş, bu uygulamalar üzerinden, önerilen sanat yaklaşımı ve bu yaklaşımın toplumlar ve kültürler üzerindeki etkileri araştırılmıştır.