Yazar: Orhan İliş

Resim Ana Sanat Dalı Yüksek Lisans Tezi

Danışman: Prof. İsmail Ateş

Tez Özeti: Bu araştırma; geçmişten günümüze pek çok tartışmayı da beraberinde getiren birey sorunsalını, sanat tarihinin faklı dönem ve disiplinlerinden (resim, heykel, fotoğraf, sinema, enstalasyon) edinilen çeşitli göstergelerle irdelemeyi amaçlamaktadır. Sanat, yapısı gereği yorumlanmaya açık olduğundan ve bu yorumlamayı güçlendirmek için sanatsal yaratının içine nesne faktörü de eklenmiştir. Dolayısıyla bu iki kavram (birey ve nesne) tezin ana gövdesini oluşturmuş ve sanat bağlamında ele alınmıştır. Çalışmanın başında birey ve nesne kavramlarını ayrı ayrı ele alarak anlamları çeşitli düşünürlerden edinilen anekdotlarla; Antik Yunan medeniyetinden Modernizme kadar olan süreç araştırılmaya çalışılmıştır. Bir sonraki aşamada, plastik/görsel sanatlar dahilinde oluşturulmuş yapıtların içinde yer alan figürleri, 'yaşadığı çağı temsil eden bireyler' olarak ele alınmaya çalışılmıştır. Çünkü, sanatı oluşturan özne ve sanatın içinde yer alan imgeler de kendi çağını yansıtan göstergelere sahip olduğu bilinmektedir. Rönesans ve Romantizm dönemleri arasında bireye duyulan arzunun, yirminci yüzyıl ve sonrasında, özellikle de bugünün dünyasında nasıl başka bir duygu durumuna dönüştürüldüğü ve nasıl başka arayışlara yöneltildiği gibi pek çok sorunun cevaplanmasına olanak sağlanmaya çalışılmıştır. Birey, somut bir şekilde yazılı göstergelerle (bireye dair hukuk sisteminde bulunan yasalar) koruma altına alınıp şekillenen bir yapıda olduğu düşünülse de aslında yazılı olmayan kültürün daha büyük bir etkisinin olduğu yapılan araştırmalar ve çeşitli düşünürlerden aktarılan savlarla bu sonuca ulaşılmıştır. Buna rağmen yeni bir kültür inşası oluşturmaya çalışan modernizm de bireyi tek tipleştirmeye ve basitleştirmeye yönelik çeşitli handikapları da bu çalışmada görebilmek mümkündür. Ayrıca birey kavramıyla beraber ortaya çıkan bireysellik, nesneleşme, statü, varoluş ve kimlik gibi kavramlara da değinilmiştir. Bu kavramlara dair sanat ortamındaki yansımaları ele alınıp yorumlanmıştır. Görsel sanatlar çerçevesinde bireyi tanımak, ruh halini anlamak ve yorumlamak için nesne faktöründen yardım alınmıştır. Nesnelerin temsil edilebilirlik vasfından büyük ölçüde yararlanılmış, nesneler dünyasındaki bireyin konumu da sorgulanmaya çalışılmış ve bu bağlamda farklı tekniklerde uygulamalar gerçekleştirilmiştir.