Yazar:Orhan Veli Özbayrak
Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Ali Turgay Erdener

Kompozisyon, Koro ve Orkestra Şefliği Ana Sanat Dalı Sanatta Yeterlik Tezi

Tez özeti: Besteciliğinin yanı sıra bir budun müzikbilimci olan Ahmed Adnan Saygun'un araştırmaları ve kuramsal çalışmalarıyla beslenen ve ilkinden sonuncusuna kadar 'modal bir çalışma' içinde olduğunu belirterek anlayış bakımından bir sürekliliğin varlığına işaret ettiği yapıtlarında şekillenen kendine özgü ses dünyasının ve müzik anlayışının temelinde yatan şey modalite —veya kendisine özgü bir sözcük seçimiyle belirtilecek olursa— töreselliktir. Bu çalışmanın amacı, bestecinin modal anlayışını dayandırdığı antik Yunan müzik kuramını neden temel aldığı, bu bağlamda görüş ve düşüncelerinin bunları önceleyen veya çevreleyen yayınlarla nasıl bir bağı olduğu sorularını irdelemek ve böylece bestecinin kuramsal yayınları ve araştırmalarında kullandığı kavramları ele alarak bu kavramların müzikleri ve biçemiyle olan ilişkisini açımlamaya çalışmaktır. Çalışmanın birinci bölümünde Saygun'un modal anlayışının kavramsal çerçevesinin sınırları ve dayanakları açıklanmış, bu anlayışın düşünsel kökleri, yayınlarındaki çeşitli ifadelerin karşılaştırmalı olarak ele alınmasıyla irdelenmiştir. İkinci bölümde ise, bu anlayışın temelinde yer alan 'mod' kavramının 'makam' ve Saygun'a özgü bir terim olan 'töre'yle olan ilişkisi, bu kavramlar arasındaki ortaklıklar ve ayrım noktaları kendisinin görüşleri üzerinden açıklanmaya çalışılmış ve bu bağlamda besteci üzerine yapılan çalışmalarda görülen kavramsal ve kuramsal sorunlar, bestecinin görüşlerinin sağlamasını yapmak amacıyla ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır. Son olarak, bestecinin yapıtlarında kullandığı dizisel gereçlerin nasıl adlandırılması ve tanımlanması gerektiğini göstermek amacıyla, çeşitli yapıtlardan seçilen kesitlerde kullanılan törelere ilişkin örnekler verilmiştir. Saygun'un müzik anlayışıyla kuramsal görüşleri ve kullandığı kavramlar arasında doğrudan ilişki kurarak bu ilişkiyi ayrıntılı bir biçimde ele alan çalışmaların sayısı son derece sınırlıdır. Bu bakımdan, bu çalışmanın bestecinin biçeminin temelinde yer alan mod olgusuna yaklaşımının doğru bir bağlam içinde değerlendirilmesine ve böylece kendisinin özgün müzik dilinin daha iyi anlaşılmasına katkı sunacağı düşünülmektedir.