Hacettepe Üniversitesi

Tez özeti: Anadolu'nun kültür mirası olarak adlandırılan kaynaklarından esinlenilerek bir yol haritasının oluşturulduğu ve etkileşimli öğretim materyallerinden biri olan resimlenmiş elektronik kitabın hazırlandığı bu tez çalışması, ülke değerlerinin önemini, bilinirliğini ve erişimini kolaylaştırma amacı taşımaktadır. Tez çalışmasının birinci bölümünde çalışmanın sorunu, konusu, kapsamı, amacı, önemi ve yöntemi ile ilgili bilgiler verilmekte, mitoloji ve mitolojiyi kapsayan kavramlarla ilgili tanımlar yapılmakta, Türk efsaneleri ve destanların tarihsel oluşum süreci, biçimleri ve temalarına yer verilmektedir. Efsanelerin tarihsel oluşum sürecinin kuramsal incelenmesinin ardından seçilmiş Türk destanları ve efsanelerinden örnekler ele alınmakta ve Türk efsaneleri hakkında açıklamalara yer verilerek konuyla ilgili derlenmiş kaynak oluşturulmaktadır. "Türk Efsaneleri İle İlgili Yapılmış Grafik Tasarım Ürünlerinin İncelenmesi" başlığı olan ikinci bölümde ise, konu ile ilgili yapılmış grafik tasarım çalışmaları, erişilen örneklerin görselleriyle desteklenerek açıklanmaya çalışılmaktadır. Dünya ve Türkiye'de yapılmış konu ile ilgili grafik tasarım çalışmalarının incelendiği bu bölümde ülkelerin kendi kültür ürünü olan belli başlı efsaneleri, hikâyeleri ve masallarıyla ilgili bilgiler aktarılmakta, tasarım ilkelerinden hareketle nitelik değerlendirmesi yapılmaya çalışılmaktadır. Etkileşimli elektronik yayımcılık, çoklu ortam ve yeni iletişim teknolojileri aracılığıyla görsel ve işitsel öğelerin bir arada kullanılmasını sağlamakta ve izleyiciye eğlenceli/keyifli bir öğrenme süreci yaşatmaktadır. Ses, görüntü, metin, video gibi ögelerle birden fazla duyuya aynı anda hitap etmesi, süreci destekler niteliktedir. Bu durumdan hareketle, günümüzde eğitim kurumlarının bilgi erişim teknolojilerini geliştirmesi de göz önünde tutularak, öğretim materyallerinin söz konusu gelişmiş donanımlara uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Bu nedenle uygulama çalışmasının elektronik bir grafik ürüne dönüştürülmesi, "Elektronik Yayımcılık ve Elektronik Kitaplar" başlıklı üçüncü bölümü oluşturmuştur. Bu bölümde, elektronik yayımcılığın tanımı, Dünya'daki ve Türkiye'deki gelişimi ele alınmakta, elektronik yayım türlerine kısaca değinilmekte ve bu türlerden elektronik kitaplar detaylı bir şekilde incelenmektedir. Elektronik kitapların tanımı, gelişimi, biçimleri, donanımları, okuma cihazları, yazılımları, olumlu ve olumsuz yönleri açıklanmaktadır. Yeni medya tasarımı, çoklu ortam ve tasarım süreci başlığı altında çoklu ortam öğrenme kuramı incelenmekte, Richard E. Mayer'in geliştirdiği Çoklu Ortam Kuramı Tasarım İlkeleri, kullanıcının öğrenme becerisi üzerindeki etkileri detaylı bir şekilde işlenmektedir. Bununla beraber, çoklu ortam uygulama alanları, tarayıcı tabanlı uygulamalar, taşınabilir cihazların işletim sitemleri olan iOS ve Android tabanlı uygulamalar ve söz konusu uygulamaların arayüz geliştirme tasarım ilkelerine yer verilmekte, elektronik kitap oluşturma süreçleri, tasarım değerlendirme yöntemi aşamalarıyla ele alınarak bölüm tamamlanmaktadır. Öğretim materyalleri, ders kitabı niteliğinde kullanılan kaynak kitaplara verilen ad olarak tanımlanabilir. Bu çalışmada da, belli yaş aralığındaki çocukların okumaları gerektiği düşünülen efsaneler, yeniden ele alınarak kurgulanmakta, üç farklı sonla biten bir masal oluşturulmakta ve elektronik ortamda yayımlanacak etkileşimli resimlenmiş bir e-kitap tasarlanmaktadır. Var olan efsanelerden hareketle yeniden kurgulanan "Ab-ı Hayat" adlı masalın, elektronik kitap uygulamasının yapıldığı bölüm ise tez çalışmasının dördüncü bölümünde ayrıntılı bir şekilde yer almaktadır. Bu bölümde masalın oluşum sürecinde ön çalışma olarak da bilinen sinopsis ve senaryo çalışmasına yer verilmekte, tasarım sürecinin oluşum aşamaları olan kavram tasarımı ve buna dâhil öykü panosu, karakter tasarımı, mekân oluşturma ve uygulama tekniği ile ilgili bilgiler, yapılan uygulama örnekleriyle zenginleştirilerek anlatılmaktadır. Çalışmanın uygulama tekniğinin analizi, resimleme ve tipografi uygulaması da açıklanmakta, resimlenen ve tasarlanan sahnelerin elektronik kitaba dönüştürülme süreci ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır. Uygulama çalışmasının değerlendirilmesi ve gelecek için yeni alan önerilerinin belirlenmesiyle bölüm tamamlanmaktadır. "Seçilmiş Türk Efsanelerinden Etkileşimli Bir Elektronik Kitap Uygulaması" başlıklı Sanatta Yeterlik Tezi kapsamında yapılan "Ab-ı Hayat" adlı resimlenmiş etkileşimli elektronik kitap uygulaması, tarayıcı tabanlı bir elektronik kitap olarak tasarlanmıştır. Kitabın ekran çözünürlükleri ve mobil uyumluluğu geliştirilmiş, bu sebeple taşınabilir cihazların tarayıcılarında da kusursuz görüntülenebilmektedir. Kitabın, iOS ve Android işletim tabanlı cihazların uygulama depolarından erişiminin gerçekleştirilebilmesi için ve çevrimdışı kullanımın sağlanabilmesi için, uygulamanın tekrar gözden geçirilmesi ve adı geçen işletim tabanlı uygulamaların tasarım ilkeleri göz önünde tutularak kitabın sonuçlandırılması planlanmaktadır. "Ab-ı Hayat" adlı elektronik masal kitabı, Çoklu Ortam Kuramı Tasarım İlkeleri gözetilerek tasarlanmaktadır. Kullanıcıların öğrenme, kavrama, hatırlama ve ilişkilendirme becerilerinin etkili bir öğrenme süreci ile kazanılması, adı geçen ilkelere uyulması ile gerçekleştirilir. Bu nedenle tezin uygulama çalışmasının detaylandırıldığı dördüncü bölümünde, sahnelerin tasarım süreçleri Çoklu Ortam Kuramı Tasarım İlkeleri kapsamında geliştirilmekte ve değerlendirilmektedir. Yeni iletişim donanımlarının/teknolojilerinin çeşitlendiği ve kullanımının yaygınlaştığı enformasyon çağı olarak da adlandırılan içinde bulunduğumuz dönemde, bilgi ve iletişim teknolojileri gelişmekte, kitle iletişim araçları da teknolojiyi etkili olarak kullanır duruma gelmektedir. Böylelikle iletişim teknolojilerinin kullanımı, kitleler arası iletişimi kolaylaştırmakta ve hız kazandırmaktadır. Yeni medya donanımları, çoklu ortam ve etkileşimli iletişim araçları, insanoğlunun yaşamında önemli bir yerde durmaktadır. Hâlihazırda bakanlıklarca desteklenen öğretim materyallerinin geliştirme projeleri de eğitim ve öğretim alanında söz konusu iletişim teknolojilerini kullanılır duruma getirmektedir. Bu nedenle tez çalışmasının kullanım alanı elektronik ortam olarak belirlenmiştir. Teknolojiyi günlük yaşamına kolaylıkla aktarabilen kişiler ise, çalışmanın hedef kitlesini oluşturmaktadır. Etkileşimli iletişim araçları sayesinde bireylerin etkinliğinin arttırılması ise uygulama çalışmasının başlıca sorunsalı olmaktadır. Uygulama çalışması olarak hazırlanan ve sözü edilen yeni iletişim teknolojilerinin kullanıldığı elektronik kitap, verimli bir tasarım ve değerlendirme sürecinin bir ürünü olarak sonuçlandırılmakta ve kullanıcılara sunulmaktadır.