Danışman: Doç. Müge Burcu Şen

Yazar: Güliz Boyraz

Grafik Anasanat Dalı Sanatta Yeterlik Tezi

Tez özeti: Tasarım açısından sosyal ve ahlaki sorumlulukların tanımlanmaya başladığı ve tasarımcıların dikkatine sunulduğu 1970’li yıllardan itibaren grafik tasarımcının toplumsal sorunlarla ilgilenmesi ve sorumlu bir bakış açısıyla tasarım yapması gerektiğine dair fikirler ön plana çıkmış ve pek çok tasarımcı tarafından kabul görmüştür. Böylece toplumsal fayda gözeten “iyi tasarım” kavramı ortaya çıkmış; tasarımın, gerçek ihtiyaçlara cevap veren yenilikçi ve disiplinler arası bir araç haline dönüşerek tasarımcıların yaptıkları çalışmalarda ahlaki ve toplumsal sonuçları göz önünde bulundurmaları düşüncesi yaygınlaşmıştır. Ancak, tasarımcının rolü üretim ve tüketimin neredeyse sınırsız hale gelerek tasarım tüketimini de hızlandıran 21. yüzyıl tüketim toplumu ile daha da önemli hale gelmiştir. 1970’li yıllardan itibaren tasarımcıya yüklenen mesleki sorumlulukla ve toplumu yönlendirme gücüyle birlikte tasarım sosyal sorumluluk projelerinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Toplumun çıkarlarını önceleyen sosyal sorumluluk projelerinin topluma karşı sorumluluk duygusu besleyen profesyonel tasarımcılar tarafından hazırlanmasıyla daha olumlu ve yaygın bir etki ortaya çıkması mümkün olacaktır. Sosyal sorumluluk projelerinde hedef kitleye mesajı en etkili biçimde verebilmek için de insanı tanıyan ve ona ulaşmak için özel duyguları harekete geçiren bir tasarım gereklidir ve böyle bir tasarımda empati anahtar kavramlardan biridir. Empati, insanların dünyayı diğer insanların gözünden görmesini sağlayarak onları birbirine yakınlaştırır ve bu nedenle toplumsal sorunlara karşı farkındalığı arttırma ve bunları çözme konusunda önemli bir kavramdır. Tasarım ise empati kurmak için iyi bir iletişim aracıdır. “Sosyal Sorumluluk Projelerinde Empati Kavramı Çerçevesinde Hareketli Afiş Tasarımı Serisi” isimli bu tez tasarımcıların yaptıkları işlerde topluma ve dünyaya karşı sorumlu olmaları gerekliliği üzerinden tasarımı ele alırken empati kavramının sosyal sorumluluk projelerinde de etkili olabileceği göstermek üzere örnek bir uygulama ortaya koyma amacını taşımaktadır. Çalışma dört bölüm olacak şekilde oluşturulmuştur. İlk bölümde sosyal sorumluluk olgusunun tanımı, amacı ve önemi, tarih sahnesine çıkışından günümüze değin gelişimi, sosyal sorumluk kavramı oluşturan ilke ve kurallar ele alınmış, bu olgu çerçevesinde grafik tasarımcının rolü göz önünde bulundurularak, tasarım tarihi içerisinde yer alan ve grafik tasarımcının sosyal sorumluluğu hakkında önemli bir yere sahip olan First Things First (İlk Önce Öncelikler) manifestoları incelenmiş ve bunun sonucunda sosyal sorumluluk projelerinde grafik tasarımcının nasıl bir sorumluluk alacağı ve/veya alması gerektiği tartışılmıştır. İkinci bölümde empati kavramının günümüze kadar olan değişimiyle birlikte tanımı yapılarak bileşenleri incelenmiş, empati ile ilgili kuramlar ele alınarak empati kavramının birçok kavramlarla karıştırıldığı düşünüldüğünde bu kavramlarla ilişkisi incelenmiştir. Üçüncü bölümde empati kavramı ile ele alınan sosyal sorumluluk projeleri örnekleri tarihsel bir sıralamayla incelenmiş ve empati kavramını nasıl ele alındığı ve izleyiciye aktarmak istediği mesajlar örnekler üzerinden anlatılmıştır. Son bölümde ise ilk üç bölümde derlenen bilgiler ışığında toplumda çok fazla yer alan ve artık sosyal bir sorun haline gelen kadına şiddetin en son noktası olan kadın cinayetleri konulu afiş tasarımları bir sosyal sorumluluk projesi kapsamında oluşturulmuş ve bununla birlikte teknolojinin bizlere sunduğu iletişim araçlarının da artması ile gelişen hareketli afiş çalışmalarının yapım süreci incelenmiştir.