Hacettepe Üniversitesi

tez Özeti: Teknolojik gelişmelerle kültürel değişimler arasında karşılıklı bir etkileşim bulunmaktadır. Teknolojik gelişmelerin düşünsel tabanı önemli ölçüde kültürel değişmelerin yarattığı yeni ihtiyaç ve beklentilerin karşılanmasına dayalıdır. Ancak teknolojik gelişmeler aynı zamanda kültürel değişimin hızlandırıcılarından olup, yeni ihtiyaçlara, yeni beklentilere ve yeni algı biçimlerine yol açarlar. Başka bir deyişle toplumu değiştirirler. Teknoloji ve toplum arasındaki bu ilişki en fazla iletişim alanında geçerlidir. İletişim olanaklarındaki gelişmeler toplumu değiştirmektedir. Web teknolojilerinin kullanımındaki artış ve sağladıkları olanaklar bakımından, afet durumları kapsamında da önemli rolleri vardır. Ülkemizin tektonik özellikleri nedeniyle her an olası bir deprem riski ile yaşamak durumundayız. Deprem farkındalığının ve duyarlılığının geliştirilmesi, toplumun depreme hazırlanması ve deprem zararlarının en aza indirilmesi, temelde kamu yönetimine ve kamu kuruluşlarına düşen bir görevdir. Bununla birlikte sivil girişimlerin de bu görevin yerine getirilmesinde önemli payları bulunmaktadır. Bu tezde, elektronik ortamda deprem odaklı, katılımcı, etkileşimli bir medya uygulaması gerçekleştirilerek toplumun depreme hazır hale gelmesine etkin bir katkı sağlanması amaçlanmıştır. Tezde tasarlanan "deprempaylaş.com" ile bu amaç doğrultusunda iki yönlü olarak katkıda bulunulacağı öngörülmüştür. Bunlardan birincisi, depremler konusunda topluma bilgi vermek, farkındalık ve duyarlılık geliştirmektir. Bu bağlamda görsel ağırlıklı olarak deprem olgusu her yönüyle tanıtılmakta, Türkiye'nin deprem geçmişi ele alınmakta, depreme hazırlık için yapılması gerekenler ortaya konulmakta ve deprem sırasında nasıl davranılması gerektiği anlatılmaktadır. İkinci olarak, deprem etkilerine maruz kalmış kişilerin, depremden etkilenmiş diğer kişilerle iletişim kurmalarının, yardımlaşmalarının, anıları ile acılarını paylaşmalarının sağlanması ve bu paylaşımları arşivleyerek gelecek nesillere taşınması hedeflenmiştir. Bu paylaşımların aynı zamanda depreme ilişkin kamu uygulamalarına ışık tutabileceği ve kamu politikalarının oluşumuna da katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Bu paylaşımlardan bilimsel araştırmalarda ve sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarında da yararlanılabilecektir. Tezin giriş bölümünde çalışmanın konusu, kapsamı, amacı ve önemi sunulmaktadır. Girişin ardından gelen birinci bölümde "medya türleri" ele alınmakta ve ağırlıklı olarak "Web 2. 0" incelenmektedir. Yeni medya alanı ile ilgili tanımlamalara yer verilmekte, yeni medya olanakları ve çeşitleri incelenmekte ve seçilen örnekler görseller ile desteklenerek açıklanmaktadır. Böylece, medya kullanıcılarının bir tüketiciden bir üreticiye dönüşüm sürecinin nasıl gerçekleştiği ortaya konmaktadır. "Deprem" başlığını taşıyan ikinci bölüm deprem ve depremsellik olgularının tanıtılması ile başlamaktadır. Depremlerin özellikleri ve ölçümü üzerinde durulduktan sonra depreme hazırlık planlamaları ve depremin etkileri incelenmekte ve deprem konusunda hayata geçirilmiş yerli ve yabancı sosyal sorumluluk projelerinden örnekler sunulmaktadır. Web teknolojilerindeki gelişmelerin sonucu olarak günümüz kullanıcıları artık; bir taraftan bilgi ihtiyaçlarını karşılayan, diğer taraftan ise kendilerini anlayan, durumlarını, duygularını ve düşüncelerini toplumla paylaşmalarını sağlayan tasarımlar aramaktadırlar. Bu nedenle, katılımcı, etkileşimli yeni medya ürünleri her alanda ortaya çıkmakta ve popüler hale gelmektedir. Katılımcı, etkileşimli yeni medya ürünlerinin oluşturulması süreci; hedef kitle analizi, içerik ve gereksinimlerin belirlenmesi, yapının ve ön tasarımın kararlaştırılması aşamalarını içermektedir. Bu nedenle tez çalışmasının üçüncü bölümünde sözü edilen aşamalarda kullanılabilecek yöntem ve teknikler detaylandırılarak ve örnekler sunularak açıklanmaktadır. Daha sonra, katılımcı ve etkileşimli ürünlerin geliştirilmesinde tasarım ilkelerine yer verilmekte, süreçler incelenmekte, uygulama yöntem ve teknikleri tartışılmaktadır. Tezin en kapsamlı bölümü olan dördüncü bölümde, deprem konulu katılımcı, etkileşimli medya tasarımı uygulaması olarak "deprempaylaş.com" sunulmaktadır. Kullanıcıların belirlenmesi, kullanıcı ihtiyaçları ve sistem gereksinimlerinin tanımlanması, taslak tasarım süreçleri ve nihai tasarımının gerçekleştirilmesi ayrıntılı bir şekilde ele alınmakta, seçilen yöntem ve tekniklerin uygulanması ile elde edilen tasarımlar görselleri ile zenginleştirilerek açıklanmaktadır. Uygulama çalışması olarak ilk sürümü tamamlanan katılımcı, etkileşimli yeni medya ürünü olan "deprempaylaş.com" verimli bir tasarım ve değerlendirme sürecinin ardından sonuçlandırılmakta ve kullanıcılarına sunulmaktadır. Deprem konusu ile ilgili olarak sözü edilen temel hedefleri içeren online sosyal paylaşım ve etkileşim platformunun oluşturulması, konunun gün ışığına çıkarılarak herkese açık, kullanıcı uyumlu, sürdürülebilir bir altyapı ve yalın bir tasarım ile sunulması her an olası bir deprem riski ile yaşayan ülkemizin depreme daha hazır olma ve var olan teknolojileri etkin bir biçimde kullanma yolunda dikkate değer bir adım olarak benimsenebilir.