Hacettepe Üniversitesi

Tez Özeti: Geleneğimizin en yaygın çalgısı olarak bildiğimiz bağlamanın Anadolu'ya gelişinden bu yana hem form hem de icra sitili açısından değiştiğini gözlemleyebiliriz. Bu değişiklik belki de bağlamanın geçirdiği göç ve ilk yerleşim süreçlerinden sonraki Anadolulaşma sürecinin sonucu olabilir. Bu süreçte bağlama farklı bölgelerde yerleşik hayata geçmiş, benimsenmiş, bölgenin coğrafi ve insani dokusal özelliklerine göre değişen icra sitillerine sahip olmuştur. Türk Halk Müziği Terminolojisinde buna "yöresel tavır" denmektedir; örneğin Ege'de Zeybek Tavrı, Konya'da Konya Tavrı, Karadeniz'de Karadeniz Tavrı, Silifke'de Silifke Sallaması vb. Tavrın yalnızca yörelere göre değişmediğini gözlemleyebiliriz. Bir başka tavır özelliği gösteren Geleneksel Müzik türümüz de tasavvuf müziği adı altında incelenebilir olan Alevi-Bektaşi deyişleri ve semahlarıdır. Alevi-Bektaşi kültüründe kutsal bir yere sahip olan bağlama deyiş ve semahların yaygın eşlik çalgısı olarak kabul görmektedir. Bağlama hem ezgi çalan hem de o ezgiye eşlik eden bir vurmalı çalgı gibidir. Bu icra tavrı adeta semahların söz bölümündeki manayı ve kişi üzerindeki tesirini artırmak için özellikle seçilmiş gibidir. Bu icra biçimi eserlerle öylesine birleşmiştir ki tavrın dışına çıkıldığı zaman eser kimliğinden soyutlanarak o mistik, tasavvufi havayı ve dinamizmi kaybedebilir. Günümüze kadar bağlama için birçok çalgı metodu çalışması yapılmış, bu çalışmalar sayesinde bağlamanın tavırlı icrası müziğin dili olan nota ve yardımcı semboller ile ifade edilebilmiştir. Deyiş ve semah tavrını da nota üzerinde ifade etmek ve bu icra tavrını teknik olarak aktarımı mümkün olabilmektedir. Türk Halk Müziği nota arşivinin büyük bir oranı TRT Ankara Radyosu tarafından da muhafaza edilmektedir. Genellikle bu notalar okuma kolaylığı için sade ve basit yazılmıştır, bu sebepten tavır unsurunu notada görebilmek pek de mümkün olmayabilir. Bu tez çalışmasında TRT repertuvarındaki semah notalarının tavır yönünden analizi yapılacak ve aynı eserler deyiş-semah tavrına göre bağlama düzenine en uygun bir biçimde tekrardan notaya alınacaktır.