Danışman: Doç. Dr. Ayşen ÖZKAN
Yazar: Türkan Sultan YAŞAR ISMAIL

Bu tez çalışması, farklı kültürlere sahip ve farklı coğrafyada yaşamakta olan kullanıcıların
günümüz cami tasarımlarının algılanmasında beğeni, karmaşıklık, etkileyicilik ve aşinalık
bilişsel değerlendirmeleri üzerinden oluşturduğu etkilerine odaklanmış olup; farklı stillere
sahip camilerin ana ibadet alanı olan harim mekânı örnekleri üzerinden kültürlerarası
perspektifte tercihlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, araştırma
evreni olarak Malezya ve Türkiye’de yaşamakta olan halk grupları araştırma kapsamına
alınmıştır. Araştırma ortamı olarak yine Malezya ve Türkiye’de bulunan ve 2000 yılı
sonrası inşa edilmiş camiler değerlendirilmiştir. Anket çalışmasının oluşturulabilmesi
amacıyla öncelikle Malezya’dan on ve Türkiye’den dokuz olmak üzere alanında uzman
toplam 19 öğretim üyesi tarafından çalışma kapsamına alınabilecek camilerin belirlenmesi
ve bu camileri ifade eden stilleri ile gruplandırılması sağlanmıştır. Uzman grup tarafından
Malezya’dan sekiz, Türkiye’den sekiz adet olmak üzere toplam 16 adet cami modern,
geleneksel ve karma başlıkları altında gruplandırılarak çalışmaya dahil edilmiştir. Tez
çalışması kapsamında, Malezya’dan 391, Türkiye’den 405 katılımcı olmak üzere toplamda
796 katılımcıdan kendilerine gösterilen 16 adet cami görselini, Beğeni başlığı altında
beğendim/beğenmedim, huzur verici/rahatsız edici ve ziyaret etmek isterim/istemem;
Karmaşıklık başlığı altında sade/karmaşık; Etkileyicilik başlığı altında etkileyici/sıradan ve
Aşinalık başlığı altında tanıdık/yabancı sıfat çiftleri üzerinden değerlendirmeleri istenmiştir.
Elde edilen veriler, IBM SPSS Statistics 26.0 programı yardımı ile analiz edilmiş olup;
kültürlerarası perspektifte ve ayrıca kültürlerin kendi içinde karşılaştırmalı analiz
yöntemleri ile çözümlenmiş ve iki kültür arasında algısal değerlendirmelerde bir kısmı
benzer olmak üzere farklılıklar tespit edilmiştir. Bulgular değerlendirildiğinde, Malezyalı ve
Türk katılımcıların genel olarak geleneksel stilde tasarlanan camilere yönelik beğeni,
aşinalık ve etkileyicilik değerlendirmelerinde daha olumlu bir yaklaşım gösterdiklerini;
ancak karma ve modern camilere göre daha karmaşık algıladıklarını göstermiştir. Buna ek
olarak, Malezyalı katılımcıların tüm cami tasarımlarına Türk katılımcılara göre daha olumlu
yaklaştığı görülmüştür. Bununla birlikte, erkek katılımcıların modern stilde tasarlanmış
camileri daha olumlu değerlendirmelerine karşın, kadın ve erkek katılımcıların geleneksel
ve karma stilde tasarlanmış camileri benzer doğrultuda değerlendirdikleri; genç
katılımcıların ise iki ülkede de orta yaş ve yaşlı katılımcılara göre cami tasarımlarına daha
olumlu yaklaştığı görülmüştür. Sonuç olarak, gelecekte tasarlanacak camilerde söz
sahibi olan karar mercilerinin, yerel kültür ve değerleri dikkate almasının ve mimari
çözümlerin kullanıcı odaklı geliştirilmesinin faydalı olduğu önerilmektedir.

Anahtar sözcükler: Kültür, Kültürlerarası, Mekân algısı, Cami, Beğeni, Karmaşıklık,
Etkileyicilik, Aşinalık, Malezya, Türkiye.